Uit een testament blijkt wat er na het overlijden van een persoon met diens nalatenschap (geld, huis, overige bezittingen, schulden) dient te gebeuren. Het erfrecht is beschermt een langstlevende echtgenoot/geregistreerd partner tegen eventuele aanspraken van kinderen en stiefkinderen.
Met een testament kan worden afgeweken van de wettelijke regeling omtrent vererving
Het is verstandig in uw geval na te gaan of het wettelijke erfrecht aanvulling behoeft, bijvoorbeeld om wettelijke regeling van de opeisbaarheid van de kinderen te vergroten of juist in te perken. Of om te regelen wie er voor de kinderen en hun vermogen zorgt, wanneer beide ouders zijn overleden. Woont u samen of heeft u geen partner en geen kinderen, dan bepaalt de wet dat uw vermogen na uw overlijden wordt verkregen door uw ouders en broers en zusters, terwijl u zelf liever uw vermogen naar een goed doel ziet gaan.
Gezag/Voogdij
Ouders van jongere kinderen willen veelal zelf bepalen wie de zorg over hun kinderen op zich neemt na hun overlijden. Er zijn verschillende situaties denkbaar:
Als ouders met elkaar gehuwd zijn (of een geregistreerd partnerschap hebben) oefenen zij gezamenlijk het gezag uit over hun minderjarige kinderen. Overlijdt een van hen dan oefent de overblijvende ouder alleen het gezag uit. Overlijdt ook deze ouder, dan benoemt de kantonrechter een voogd, tenzij de ouder in een testament een voogd heeft aangewezen. Sinds 1 januari 2023 geldt dat, wanneer ouders niet met elkaar gehuwd zijn, beide ouders automatisch samen het gezag uitoefenen.
Van voogdij is sprake als een ander dan de ouder het gezag over een minderjarig kind uitoefent. De ander kan zowel een natuurlijk persoon als een rechtspersoon zijn, (denk hierbij aan een voogdij instelling). Voogdij kan ook door twee personen worden uitgeoefend Indien er één voogd is, moet deze er zorg voor dragen, dat de minderjarige overeenkomstig zijn/haar vermogen wordt verzorgd en opgevoed. Hij behoeft dit niet zelf te doen en de voogd heeft jegens de minderjarige geen onderhoudsplicht. Zijn er twee voogden dan is dit anders. Zij hebben de plicht en het recht om de minderjarige zelf te verzorgen en op te voeden en zijn, zolang de voogdij duurt jegens de minderjarige onderhoudsplichtig. Een voogd wordt in beginsel door de rechter benoemd, maar kan ook bij testament worden benoemd.
Testamentaire voogdij
Iedere ouder kan bij testament bepalen wie na zijn overlijden als voogd of voogden de voogdij over zijn ten tijde van zijn overlijden minderjarige kinderen zal of zullen hebben. Door die benoeming heeft de rechter in beginsel geen taak meer. Een rechtspersoon kan niet bij testament tot voogd worden benoemd. De aanwijzing tot voogd door een ouder heeft geen gevolg als na zijn overlijden de andere ouder van rechtswege het gezag uitoefent. Dit is het geval als de ouders gezamenlijk het gezag uitoefenen. Een aangewezen voogd hoeft pas na het overlijden te beslissen of hij de aanwijzing tot voogd aanvaardt. Van belang is om van tijd tot tijd na te gaan of de door u aangewezen persoon nog bereid is om de voogdij uit te oefenen. Is dat niet het geval dan zal het testament op dat punt moeten worden aangepast.
De aanvaarding van de voogdij vindt plaats doordat de voogd een verklaring aflegt bij de griffie van de sector kanton van de rechtbank van de woonplaats van de minderjarige.
Naast de zorg voor de opvoeding en verzorging van de minderjarige heeft een voogd ook een taak in het beheer van het vermogen van een minderjarige. De voogd zorgt op aanwijzing van de kantonrechter voor een doelmatige en veilige belegging van het vermogen van zijn pupil. Hij heeft voor elke belegging de machtiging van de kantonrechter nodig.
Bij de aanvang van de voogdij zorgt de voogd voor een beschrijving van het vermogen van de minderjarige en legt die aan de kantonrechter over. Tijdens het beheer van een voogd kan de kantonrechter jaarlijks of periodiek aan de voogd de verplichting opleggen om tussentijds een opstelling te maken van het vermogen van de minderjarige.
De voogdij eindigt wanneer het kind meerderjarig wordt. Dan eindigt ook het beheer van het vermogen door de voogd. Indien het uw wens zou zijn dat bijvoorbeeld de voogd het beheer over het vermogen van het kind nog voortzet, is het te overwegen om in een testament niet alleen de voogdij te regelen maar ook op te nemen dat het vermogen van uw kind, voor zover afkomstig uit uw nalatenschap, onder bewind wordt gesteld (bijvoorbeeld vanaf het moment dat het kind meerderjarig wordt tot het 25 jaar oud is.) In dat geval is er sprake van 'bewind'.
Wilt u na het lezen van bovenstaande alsnog controleren of het maken of aanpassen van uw testament gewenst is, dan is dat altijd mogelijk.
Via de checklist van onze Beroepsorganisatie kunt u een en ander ook nog controleren.
Een levenstestament is een document (opgesteld door en vastgelegd bij de notaris) waarin u uw wensen vastlegt voor het geval u TIJDENS UW LEVEN tijdelijk of langdurig geen beslissingen meer kunt of wilt nemen. Een levenstestament is dus een testament dat werkt tijdens leven.
Een 'gewoon' testament regelt wat er na uw overlijden met uw nalatenschap dient te gebeuren. U regelt bijvoorbeeld wat u aan wie wenst na te laten, wie uw nalatenschap afwikkelt, dat wat iemand van u erft voor hem of haar alleen is (en dus nooit aan een eventuele partner toekomt), enzovoorts. Een 'gewoon' testament werkt pas na overlijden.
Een levenstestament bestaat uit één of meer volmachten, de omschrijving van uw wensen ten aanzien van (medische) verzorging (bijvoorbeeld een donorcodicil, een euthanasieverklaring, een behandelgebod en/of een behandelverbod. Daarnaast kunt u aanwijzingen voor uw naasten of de rechterlijke macht opnemen al dan niet voorzien van bijlagen (zoals overzichten van bankrekeningen, wachtwoorden, verzekeringen, kunstverzamelingen en dergelijke).
In een levenstestament kunt u uw wensen vastleggen ten aanzien van onder meer:
-
uw financiën, onderneming, woning en andere onroerende zaken;
-
schenkingen (of u deze wilt blijven doen en zo ja, onder welke voorwaarden);
-
het geven van toestemming voor het al dan niet mogen verrichten van medische handelingen;
-
de benoeming van een mentor, bewindvoerder of curator;
-
praktische zaken na overlijden (begrafenis of crematie).
Voor een overzicht van zaken welke in een levenstestament nog meer aan de orde zouden kunnen komen, verwijzen wij u naar deze vragen- en checklist. Met deze lijst kunt u het gesprek met de notaris voorbereiden. De vragen laten u vast nadenken over welke keuzes u wilt maken.
Wie bewaart het levenstestament?
Nadat het levenstestament door u is ondertekend zal de notaris het levenstestament in de kluis bewaren en een afschrift (een notariële kopie) van het levenstestament aan u meegeven. Het levenstestament wordt geregistreerd in het Centraal Levenstestamentenregister (CLTR). Bij het CLTR wordt alleen geregistreerd dat er op een bepaalde datum door u een levenstestament is gemaakt, maar de inhoud van het levenstestament is daar niet bekend. Alleen notarissen hebben toegang tot de gegevens van het CLTR, zij kunnen op verzoek van belanghebbenden te weten komen of iemand een levenstestament heeft gemaakte en of dit nog geldig is.
Wie heeft/hebben inzage in mijn levenstestament?
Uw levenstestament moet tijdens uw leven door bepaalde mensen kunnen worden ingezien (bijvoorbeeld door degene aan wie u een volmacht verleent) en na uw overlijden door bijvoorbeeld de executeur. U kunt in uw levenstestament vastleggen wie welk gedeelte van uw levenstestament mag inzien en op welk moment hij dit mag. Als een arts of een (kanton)rechter wil weten of er een levenstestament is en, zo ja, bij welke notaris er informatie kan worden opgevraagd, dan kan hij een notaris raadplegen.
Kan ik mijn levenstestament herroepen?
U kunt op ieder moment uw levenstestament herroepen of wijzigen, door een nieuwe notariële akte te laten maken. Op het moment dat u een notariële akte maakt moet u wel wilsbekwaam (in staat zijn om uw wil te bepalen) zijn.
Volmacht
De volmacht is de 'kapstok' van het levenstestament. Met een volmacht geeft u een ander (de gevolmachtigde) de mogelijkheid om namens u (de volmachtgever) bepaalde (rechts)handelingen te verrichten. U bepaalt zelf wat de gevolmachtigde wel/niet mag doen. Door het geven van een volmacht verliest u zelf niet het recht om deze (rechts)handelingen te verrichten. U kunt volmacht geven aan één of aan meerdere personen.
U kunt zelf bepalen of de volmacht direct ingaat of op een later tijdstip, bijvoorbeeld op het moment dat een arts verklaart dat u zelf niet meer in staat bent om te handelen.
Buitenlandvolmacht
Een buitenlandvolmacht in uw levenstestament is specifiek bedoeld voor het geval u bezittingen in het buitenland hebt. Het Nederlands recht is op (de volmacht in) uw levenstestament van toepassing. Uw bezittingen in het buitenland zullen veelal onder een ander recht vallen. Om deze reden is een op maat gemaakte buitenlandvolmacht in uw levenstestament essentieel.
Mentorschap, bewind en onder curatele stelling
U kunt in uw levenstestament vastleggen wat uw wensen zijn voor het geval dat de (kanton)rechter een beslissing moet nemen over bijvoorbeeld bewindvoering over uw vermogen.
Er zijn drie beschermingsmaatregelen, te weten:
-
mentorschap (behartigen van persoonlijke, met name medische, belangen);
-
onderbewindstelling (behartigen van financiële belangen); en
-
onder curatele stelling (behartigen van persoonlijke én financiële belangen. Indien u onder curatele wordt gesteld, heeft dat tot gevolg dat u handelingsonbekwaam wordt.
In uw levenstestament kunt u uw wensen vastleggen wie u als uw mentor, bewindvoerder of curator zou willen benoemen (of wie u absoluut niet als zodanig benoemd zou willen hebben). De (kanton)rechter kan hier dan rekening mee houden.
Medische behandelingsvolmacht
In een medische behandelingsvolmacht in uw levenstestament legt u vast wat uw wensen zijn als u lichamelijk of geestelijk niet meer in staat bent om voor u zelf te zorgen. De medische behandelingsvolmacht is bedoeld om als u wilsonbekwaam bent toch nog beslissingen te kunnen beïnvloeden. Degene aan wie u een volmacht hebt verleend of aan wie u door middel van een schriftelijke wilsverklaring een verzoek doet, weet daardoor wat uw wensen op medisch gebied zijn.
In het levenstestament kunt u ook een aantal verklaringen vastleggen ten aanzien van uw wensen voor uw levenseinde, zoals:
-
een niet-behandelverklaring ((medische) behandelingen die u niet wilt ondergaan);
-
een euthanasieverzoek (voortijdige levensbeëindiging bij bijvoorbeeld ondraaglijk en uitzichtloos lijden);
-
een donorcodicil (document waarmee u toestemming geeft om na uw overlijden organen of weefsel te transplanteren);
-
een behandelgebodsverklaring (bepaling dat u juist wel wilt worden behandeld, zodat waardoor u zo lang mogelijk in leven blijft).
Het is verstandig dat u deze verklaringen schriftelijk vastlegt in het levenstestament, waardoor vaststaat dat u helder en wilsbekwaam was op het moment dat u uw levenstestament heeft ondertekend. Daardoor staat voor artsen en anderen vast dat u op het moment dat u de instructies gaf, de gevolgen van uw beslissing goed kon overzien.
Verdere informatie / opstellen van een levenstestament